Phương pháp tính giá xuất kho của hàng tồn kho
Sẽ có 4 phương pháp tính giá xuất kho của hàng tồn kho đang được áp dụng rộng rãi trong hoạt động kế toán kho đó là: FIFO, LIFO, giá bình quân và thực tế đích danh.
Tham khảo:
Nguyên tắc kế toán hàng tồn kho theo thông tư 133
Khi tính giá xuất kho doanh nghiệp áp dụng phương pháp nào đòi hỏi phải nhất quán trong suốt niên độ kế toán. Nếu có sự thay đổi phải giải trình và thuyết minh. Nêu rõ những tác động của sự thay đổi tới các báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Trong 4 phương pháp này thì phương pháp LIFO thường không được sử dụng trong thực tế.
1. Tính giá hàng tồn kho theo phương pháp FIFO
Phương pháp FIFO ((First in – First out (nhập trước xuất trước) này áp dụng dựa trên giả định là hàng được mua trước hoặc sản xuất trước. Thì được xuất trước và giá trị hàng xuất kho được tính theo giá của lô hàng nhập trước. Hoặc sản xuất trước và thực hiện tuần tự cho đến khi chúng được xuất ra hết.
1.1. Ưu điểm
– Phương pháp này giúp cho chúng ta có thể tính được ngay trị giá vốn hàng xuất kho từng lần xuất hàng. Do vậy đảm bảo cung cấp số liệu kịp thời cho kế toán ghi chép các khâu tiếp theo cũng như cho quản lý. Trị giá vốn của hàng tồn kho sẽ tương đối sát với giá thị trường của mặt hàng đó. Vì vậy chỉ tiêu hàng tồn kho trên báo cáo kế toán có ý nghĩa thực tế hơn.
1.2. Nhược điểm
– Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là làm cho doanh thu hiện tại không phù hợp với những khoản chi phí hiện tại. Theo phương pháp này, doanh thu hiện tại được tạo ra bởi giá trị sản phẩm, vật tư, hàng hoá đã có được từ cách đó rất lâu. Đồng thời nếu số lượng chủng loại mặt hàng nhiều, phát sinh nhập xuất liên tục dẫn đến những chi phí cho việc hạch toán. Cũng như khối lượng công việc sẽ tăng lên rất nhiều.
2. Phương pháp giá bình quân
Theo phương pháp này giá trị của từng loại hàng tồn kho. Được tính theo giá trị trung bình của từng loại hàng tồn kho đầu kỳ. Và giá trị từng loại hàng tồn kho được mua hoặc sản xuất trong kỳ. Phương pháp bình quân có thể được tính theo thời kỳ hoặc vào mỗi khi nhập một lô hàng, phụ thuộc vào tình hình của doanh nghiệp.
a) Theo giá bình quân gia quyền cuối kỳ (tháng) (giá bình quan cả kỳ dự trữ)
Theo phương pháp này, đến cuối kỳ mới tính trị giá vốn của hàng xuất kho trong kỳ. Tuỳ theo kỳ dự trữ của doanh nghiệp áp dụng. Mà kế toán hàng tồn kho căn cứ vào giá nhập, lượng hàng tồn kho đầu kỳ và nhập trong kỳ để tính giá đơn vị bình quân:
| Đơn giá xuất kho bình quân trong kỳ của một loại sản phẩm | = | (Giá trị hàng tồn đầu kỳ + Giá trị hàng nhập trong kỳ) —————————————————— (Số lượng hàng tồn đầu kỳ + Số lượng hàng nhập trong kỳ) |
– Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, chỉ cần tính toán một lần vào cuối kỳ.
– Nhược điểm: Độ chính xác không cao, hơn nữa, công việc tính toán dồn vào cuối tháng gây ảnh hưởng đến tiến độ của các phần hành khác. Ngoài ra, phương pháp này chưa đáp ứng yêu cầu kịp thời của thông tin kế toán ngay tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ.
b) Theo giá bình quân gia quyền sau mỗi lần nhập (bình quân thời điểm, tức thời)
Sau mỗi lần nhập sản phẩm, vật tư, hàng hoá, kế toán phải xác định lại giá trị thực của hàng tồn kho và giá đơn vị bình quân. Giá đơn vị bình quân được tính theo công thức sau:
| Đơn giá xuất kho lần thứ i | = | (Trị giá vật tư hàng hóa tồn đầu kỳ + Trị giá vật tư hàng hóa nhập trước lần xuất thứ i) ———————————————————————— (Số lượng vật tư hàng hóa tồn đầu kỳ + Số lượng vật tư, HH nhập trước lần xuất thứ i) |
Phương pháp này có ưu điểm là khắc phục được những hạn chế của phương pháp trên. Nhưng việc tính toán phức tạp, nhiều lần, tốn nhiều công sức. Do đặc điểm trên mà phương pháp này được áp dụng ở các doanh nghiệp có ít chủng loại hàng tồn kho, có lưu lượng nhập xuất ít.
c) Theo giá bình quân gia quyền cuối kỳ trước:
Dựa vào trị giá và số lượng hàng tồn kho cuối kỳ trước. Kế toán tính giá đơn vị bình quân cuối kỳ trước để tính giá xuất.
| Giá đơn vị bình quân cuối kỳ trước | = | Trị giá thực tế vật tư, SP, hàng hoá tồn kho cuối kỳ trước ———————————————————— Số lượng vật tư, SP, hàng hoá thực tế tồn kho cuối kỳ trước |
Theo chúng tôi, phương pháp này có ưu điểm đơn giản, dễ tính toán. Nhưng trị giá hàng xuất không chịu ảnh hưởng của sự thay đổi giá cả trong kỳ hiện tại. Vì vậy, phương pháp này làm cho chỉ tiêu trên báo cáo kết quả kinh doanh không sát với giá thực tế.
3. Phương pháp giá thực tế đích danh
Theo phương pháp này sản phẩm, vật tư, hàng hoá xuất kho thuộc lô hàng nhập nào thì lấy đơn giá nhập kho của lô hàng đó để tính. Đây là phương án tốt nhất, nó tuân thủ nguyên tắc phù hợp của kế toán. Chi phí thực tế phù hợp với doanh thu thực tế. Giá trị của hàng xuất kho đem bán phù hợp với doanh thu mà nó tạo ra. Hơn nữa, giá trị hàng tồn kho được phản ánh đúng theo giá trị thực tế của nó.
Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này đòi hỏi những điều kiện khắt khe, chỉ những doanh nghiệp kinh doanh có ít loại mặt hàng, hàng tồn kho có giá trị lớn, mặt hàng ổn định và loại hàng tồn kho nhận diện được thì mới có thể áp dụng được phương pháp này. Còn đối với những doanh nghiệp có nhiều loại hàng thì không thể áp dụng được phương pháp này.
4. Tính giá hàng tồn kho theo phương pháp LIFO
Phương pháp Last in – First out (nhập sau xuất trước) áp dụng dựa trên giả định là hàng tồn kho được mua sau hoặc sản xuất sau thì được xuất trước, và hàng tồn kho còn lại cuối kỳ là hàng tồn kho được mua hoặc sản xuất trước đó. Theo phương pháp này thì giá trị hàng xuất kho được tính theo giá của lô hàng nhập sau hoặc gần sau cùng, giá trị của hàng tồn kho được tính theo giá của hàng nhập kho đầu kỳ hoặc gần đầu kỳ còn tồn kho.
Phương pháp này hầu như không được dùng trong thực tế.